Eén op de twee huishoudens leent

Ruim 3,7 miljoen huishoudens in Nederland hadden het afgelopen jaar een lening. Drie jaar geleden had 37% van de huishoudens een lening, waarbij de hypotheek niet wordt meegerekend. Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) vindt het toenemend aantal leningen verontrustend. Vooral het aantal informele leningen is gestegen. Bijna één op de tien huishoudens leent bij familie of vrienden, in 2009 was dit nog 5%. Meer dan de helft van de mensen met een lening ervaart de lening als een last. Dit is één van de belangrijkste conclusie van het onderzoek Geldzaken in de Praktijk, waarin het Nibud op een rij zet hoe Nederlanders hun geldzaken in de praktijk organiseren. Het Nibud concludeert dat de huidige leencultuur is doorgeslagen en dat huishoudens onvoldoende beseffen wat het aangaan van een lening voor hun maandelijkse uitgaven betekent. Het instituut pleit voor een landelijke campagne waarin consumenten bewust worden van de lange-termijn-gevolgen van lenen.

Meer lenen bij familie
Wanneer rood staan ook tot een lening wordt gerekend heeft 62% van de huishoudens het afgelopen jaar een lening gehad. Eén op de vijf huishoudens (19%) staat structureel, iedere maand, rood. Van diegenen die maandelijks rood staan heeft ook 73% een lening en heeft 70% ook andere betalingsproblemen zoals geen geld meer kunnen opnemen of automatische incasso’s die worden geweigerd. Jongeren en mensen met kinderen lenen het vaakst. Het meest wordt er geleend via een bank (23%), familie of vrienden (9%) en via de creditcard (7%). In 2009 was het aantal huishoudens dat bij bekenden leent lager: 5%. Ook het aantal consumenten met een schuld op de creditcard was in 2009 een stuk lager: 3%. Het Nibud raadt af om aan bekenden geld te lenen, dit is alleen in uitzonderlijke gevallen een goede oplossing.

Meer dan de helft ervaart lening als last
De afgelopen drie jaar is het bedrag dat wordt geleend flink gestegen. In 2009 had 43% van de leners meer dan 2000 euro geleend, nu is dat 53%. Ruim 70% van de consumenten geeft aan liever minder te hebben geleend, en 60% ervaart de lening als een last. 27% van diegenen die een lening als een last ervaart, zegt dat dit komt omdat ze de aflossing met moeite iedere maand kunnen betalen en een kwart van hen geeft aan dat ze door de lening meer betalingsproblemen hebben.

45% van de huishoudens komt met moeite rond
Huishoudens met een lening komen moeilijker rond dan huishoudens zonder lening. Zo’n 45% van alle huishoudens heeft moeite met rondkomen, dit was 37% in 2009. Niet alleen lage inkomens hebben hier moeite mee, ook een kwart van de mensen met een inkomen hoger dan € 3100 netto per maand komt moeilijk rond. Dit komt, zo zegt men, vanwege de hoge vaste lasten of door een terugval in het inkomen.

De hoogte van de huur of hypotheek onbekend
Een vijfde (21%) van alle huishoudens weet niet hoeveel geld ze aan alle vaste lasten zoals huur/hypotheek, verzekeringen en internet en telefoon abonnementen uitgeeft. Een kwart weet niet hoe hoog de huur of hypotheek is en 31% niet hoeveel er maandelijks aan de energieleverancier wordt betaald. Hoe lager het inkomen, hoe slechter men op de hoogte is van wat men grofweg aan de vaste lasten uitgeeft. Huishoudens die makkelijk rondkomen hebben beter overzicht dan huishoudens die moeilijk rondkomen. En huishoudens die met moeite rondkomen, hebben moeite met het weerstaan van reclame en andere verleidingen en geven geld het liefst direct uit.

Leencultuur te ver doorgeslagen

Het Nibud vindt dat te veel huishoudens in Nederland gebukt gaan onder een lening. Eén op de drie huishoudens kampt met een lening die zij ervaren als een last. Uit het rapport Geldzaken in de praktijk blijkt dat één op de vijf huishoudens zegt te gaan lenen als zij onvoldoende geld hebben voor een aankoop. Het Nibud vindt dat de huidige leencultuur te ver is doorgeslagen en dat er te weinig wordt stilgestaan bij de lange-termijn-gevolgen van een lening. Het instituut zou graag zien dat consumenten die overwegen te gaan lenen, eerst goed bekijken of ze zich de aflossing kunnen veroorloven. Dit kan onder andere met behulp van de gratis Nibud Risicometer Lenen.

Het Nibud gaat met andere partijen uit de financiële sector, de overheid, banken en consumentenorganisaties bespreken hoe de huidige leencultuur kan worden tegengegaan en hoe de consument het beste kan worden bijgebracht stil te staan bij de lange-termijn-gevolgen van een lening. Hierbij gebruikt het Nibud devernieuwde competenties voor financiële zelfredzaamheid. Deze competenties vormden de leidraad bij dit onderzoek en daaruit is duidelijk gebleken dat vooral bij de competentie vooruit kijken nog terrein is te winnen.

Achtergornd bij het onderzoek
Het onderzoek Geldzaken in de Praktijk is uitgevoerd met een digitale vragenlijst. De respondenten zijn afkomstig van het panel Opinieland van Survey Sampling International (SSI). In totaal hebben 2196 respondenten in oktober en november 2011 aan het onderzoek deelgenomen. De dataset is herwogen naar geslacht, leeftijd en opleiding zodat het onderzoek een representatieve weergave geeft van de Nederlandse bevolking tussen de 18 en 75 jaar.